Günlük hayatımızda sıkça vakit geçirdiğimiz evlerimizde, iş yerlerimizde patlayıcı gazların tehdidi altındayız. Pek farkında olmasak da her gün mutlaka uğradığımız mutfak ve çay ocaklarında patlama riski ile karşı karşıya bulunuyoruz. Tabi gerekli önlemler alınmadığı takdirde…
Mutfaklarda ve çay ocaklarında pişirme işlemleri genellikle doğalgaz veya LPG ile yapılmaktadır. Bu gazlar da patlayıcı gaz sınıfına girmektedir. Patlayıcı gazlar ortamda belirli bir miktarın üzerine çıktığında patlama riski oluşturmaktadır.
Peki nedir bu “belirli miktar gaz“? Her patlayıcı gazın bir “Alt Patlama Sınırı (LEL)” vardır (bkz. Patlayıcı Ortamlarda Gaz Algılaması). Uluslararası kaynaklarda LEL (Lower Explosion Limit) olarak geçen alt patlama sınırı, belirli bir gazın hacimsel olarak ortamdaki havanın minimum yüzde kaçı kadar olduğunda patlama riski doğurduğunu ifade eder.
Örneğin, metan gazının LEL seviyesi 4.4‘tür. Yani hacimsel olarak 100 birim havanın 4.4 birimini metan gazı oluşturuyor ise o ortam patlayıcıdır. LPG’nin (Bütan+Propan) LEL seviyesi ise 2,1’dir. Patlayıcı bir gazın LEL seviyesi ne kadar düşükse o kadar patlayıcıdır. Çünkü havadaki gazın miktarı çok az olsa bile, bulunduğu ortamı kolaylıkla patlayıcı hale getirebilmektedir.
Patlama tehlikesi bulunan mutfak, çay ocağı gibi mahallerde mutlaka gaz dedektörü kullanılması gerekmektedir. Böylece bu ortamlarda bulunan patlayıcı gazlar LEL seviyesine ulaşmadan gerekli acil durum eylem planları uygulanabilir ve patlama önlenebilir.
Evlerde ve iş yerlerinde kullanılacak patlayıcı gaz dedektörlerini seçerken bazı parametrelere dikkat etmek gereklidir. Dedektörün alarm seviyesi, kullanılacağı mahalin tipi, alarm durumunda uygulanacak otomasyonlar vb. noktalar dedektör seçiminde oldukça önemlidir.
Örneğin yüksek katlı bir rezidans projesinin mutfaklarında kullanılacak doğalgaz dedektörlerinin adresli olması önerilir. Dedektörden alarm geldiğinde yangın otomasyonu dahilinde tahliye fanlarının açılması, elektriklerin kesilmesi vb. işlemler adresli sistem bileşenleri tarafından otomatik olarak yapılabilmektedir.
Bir diğer önemli nokta da gaz dedektörlerinin montaj yüksekliğidir. Algılanacak gazın bağıl yoğunluğuna göre gaz dedektörünün montaj yüksekliği belirlenmelidir. Örneğin metan gazının havaya göre bağıl yoğunluğu 1’den düşüktür, yani havadan hafiftir. Bu sebeple ortamda bir gaz kaçağı olduğunda gaz yükselme eğilimi gösterir. Dolayısıyla metan dedektörlerinin tavandan 5-15 cm aşağıda monte edilmesi gerekmektedir. LPG dedektörü ise havadan ağırdır ve gaz kaçağı olduğunda yere çökme eğilimi gösterir. Dolayısıyla LPG dedektörlerinin yerden 15-25 cm yüksekte monte edilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak, doğalgaz ve LPG gibi patlayıcı gazların bulunduğu mutfak, çay ocağı gibi mahallerde mutlaka gaz dedektörlerinin kullanılması gerekmektedir. Can ve mal güvenliği açısından bu durum oldukça önemlidir. Dedektörlerin tipi, montaj yerleri vb. parametrelerin özenle irdelenmesi erken ve doğru algılama açısından büyük önem arz etmektedir.
