Ex-Proof (Explosion Proof), anlam olarak patlamaya karşı dayanıklı ürünleri tanımlamak için kullanılmaktadır.
Patlamaya karşı dayanıklı (Ex-Proof) terimi, patlamaların meydana gelmesini engelleyebilecek ve meydana geldiklerinde patlamaya dayanabilecek elektrikli ve elektrikli olmayan ürünleri tanımlamak için kullanılmaktadır. Ex-Proof sertifikasyonu olan bir ürün, içinde oluşabilecek belirli bir gaz veya buharın patlamasına dayanabilecek bir korumaya sahiptir.
Patlamaya karşı dayanıklılığın ne anlama geldiğini anlamak için, terimin içeriğine ve onu tanımlayan organizasyona bakmalıyız. NFPA (Ulusal Yangın Koruma Birliği), 1897’de NEC (Ulusal Elektrik Kodu)’i yayınlamaya başladı. NEC, NFPA kodları kapsamına dahil edilmesinden sonra; NFPA 70 ve ANSI / NFPA 70 olarak da anılmaya başladı.
NEC, tehlikeli olarak belirtilen yerlerde kullanım için ürünlerin tasarımı sırasında; patlamaya dayanıklılık, toz tutuşmasına dayanıklılık, toz geçirmezlik, basınca dayanıklılık unsurlarının yanı sıra gerçekten güvenli ve hava geçirmeyecek şekilde montaj yöntemleri gibi kabul edilebilir çeşitli koruma tekniklerini tanımlar. Bu tanımlar, tehlikeli olarak sınıflandırılmış alanlara monte edilmiş tüm bileşenler tarafından karşılanması gereken kriterleri belirler.
Patlamaya karşı dayanıklı (Ex-Proof) ürünlerde dayanıklılık kriterlerini karşılamak için geliştirilen özel zırh; cihaz gövdesi içinde oluşabilecek herhangi patlama, kıvılcım veya ark ve benzeri nedeniyle havada onu çevreleyen buhar, gaz, toz ve elyafların tutuşmasından korumalıdır.
Ex-Proof Ürünlerin Kullanım Alanları
Petrol, petrol ürünleri, kimya, LPG, doğal gaz, kömür madenleri, hububat siloları, şeker fabrikaları, kereste ve mobilya fabrikaları, ekmek fırın ve fabrikaları gibi yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı maddelerle uğraşan bir çok sanayi kollarında normal çalışma icabı veya arıza ve bakım gibi hallerde (gaz, toz, veya yanıcı madde buharı gibi nedenlerle) patlayıcı ortam oluşmaktadır. Elektrik aletlerinin çıkardığı kıvılcım ve ark bu ortamları tehlikeye düşürmekte ve patlamalara neden olmaktadırlar.
Yukarıda bahsi geçen alanlar gibi tehlikeli olan (patlayıcı) her ortamda Ex-Proof ürünler kullanılmaktadır.
Patlayıcı Ortam Nedir?
Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı nitelikteki gaz, toz veya buharın hava ile karışarak patlama riski oluşturdukları alanlara patlayıcı ortam denir. Patlayıcı ortam üç unsurdan oluşmaktadır bunlar;
- Patlayıcı madde, patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gaz, buhar veya toz
- Oksijen
- Enerji (kıvılcım)
Ex-Proof Koruma Sınıfları
Patlayıcı ortamlarda kullanılan elektrikli aletlerin koruma sınıfları.
D Tipi Koruma (Alev Sızdırmaz Muhafaza)
Potansiyel patlayıcı atmosferi ateşleyebilen kısımlar, içindeki patlama basıncına dayanan ve patlamanın kendisini çevreleyen atmosfere yayılmasını engelleyen muhafazanın içine yerleştirilmişlerdir.
Örnek olarak; şalterler, kontrol anahtarları, kontrol panelleri, motorlar, transformatörler, ısıtıcılar, aydınlatma armatürler. Bu ürünlere ait standart EN 60079-1 ve IEC 60079-1‘dir.
E Tipi Koruma (Arttırılmış Emniyet)
Bu koruma sınıfında, elektrik malzemelerinin içinde ve dışındaki elemanlarda; aşırı sıcaklık, kıvılcım ve arkların oluşma olasılıklarına karşı, daha yüksek seviyede tedbir alınmıştır.
Örnek olarak; dağıtım ve bağlantı kutuları, muhafaza kutuları, motorlar, armatürler, terminaller. Bu ürünlere ait standart EN 60079-7 ve IEC 60079-7‘dir.
P Tipi Koruma (Basınca Dayanıklılık)
Bu koruma sınıfında, muhafaza içine dışarıdaki ortamdan bir girişin olmamasını sağlamak için, cihazı örten kısım içerisinde, dış ortama göre daha basınçlı koruyucu bir gaz kullanılarak, dıştan içeriye olacak atmosferik sızmalar önlenir.
Örnek olarak; anahtar ve kontrol panelleri, motorlar, analizatörler, bilgisayarlar. Bu ürünlere ait standart EN 60079-2 ve IEC 60072-2‘dir.
İ Tipi Koruma (Emniyetli Devreler)
Bu koruma sınıfında, elektrikli cihaz kendinden emniyetli devreler içerir. Bu devreler sayesinde tehlikeli sahaya giren enerji kısıtlanır ve böylelikle patlayıcı atmosferin ateşlenmesi engellenir.
Örnek olarak; ölçüm ve kontrol teknolojisi, bilişim teknolojisi, sensörler ve akçuatörler. Bu ürünlere ait standart EN 60079-11 ve IEC 60072-11‘dir.
N Tipi Koruma (Ark Önleyici)
Potansiyel patlayıcı atmosferi ateşleyebilecek yeterliliğe sahip olmayan elektriksel cihazlardır. Bu ürünlere ait standart EN 60079-15 ve IEC 60072-15‘tir.
Patlamaya Karşı Dayanıklı Ürünleri Kim Test Ediyor?
Patlamaya karşı dayanıklı ürünleri; Underwriters Laboratories ve Intertek gibi uluslarası olarak tanınmış test laboratuvarları test etmektedir. Bu kuruluşlar, test ettikleri ürünlerin NFPA ve diğer uluslararası standart kuruluşları tarafından belirlenen standartlara uygun olduğunu belirtmek için işaretler kullanır. UL, CSA, ETL ve diğerlerini içeren bu işaretler standartlara uygunluğu belirlemek için aranabilir. Bu işaretleri taşımayan ürünler, NEC şartlarını yerine getirmeyebilir.
Üretilecek olan ürünlerin prototipleri bir test laboratuvarına gönderilir. Test kuruluşları, ürünleri onaylandıktan sonra, bileşenlerin tasarımında veya üretiminde hiçbir şeyin değiştirilmediğinden emin olmak için üreticileri haber vermeden anlık olarak denetlemektedir.
